Gezond leven is voor iedereen belangrijk. Alleen is gezond leven zo makkelijk nog niet, zeker niet voor mensen met een verstandelijke beperking (VB). De huidige pandemie toont de urgentie van preventie, juist bij kwetsbare groepen. Dit is dan ook het moment om gezonde leefstijl voor mensen met VB op de kaart te zetten!

Impact corona toont urgentie van preventie

Recentelijk heb ik meegewerkt aan een kennisinventarisatie over de invloed van leefstijl in relatie tot COVID-19. Naast dat het onderwerp gezonde leefstijl mij zeer aanspreekt, was mijn voornaamste beweegreden om mensen met een VB onder de aandacht te brengen in dit rapport, omdat ik bang was dat zij anders over het hoofd zouden worden gezien. Een belangrijk resultaat uit het rapport is dan ook dat de huidige pandemie de urgentie van preventie toont, juist bij deze kwetsbare groepen.

Mensen met een VB staan al 1-0 achter op gezondheidsgebied, maar door de pandemie en bijbehorende maatregelen is die achterstand vergroot. Onder andere factsheets van de academische werkplaats laten zien dat COVID flink heeft huisgehouden in de VB sector, met name op jongere leeftijd.

Tijdens de inventarisatie viel het mij verder op dat er door experts vaak gesproken werd over ‘pandemic preparedness’ (pandemische paraatheid); kunnen we de bevolking beter bestand maken tegen een pandemie door de bevolking gezonder te maken? Waarbij de experts opmerkten dat  er veel geld naar vaccineren en testen gegaan, terwijl er nauwelijks geld is vrijgemaakt om gezonder leven te stimuleren. De algehele consensus bij de experts is dat integraal beleid noodzakelijk is om met preventie en gezonde leefstijl aan de slag te gaan. Dat brengt mij dan ook bij de vraag: hoe kunnen we gezonde leefstijl toegankelijk/bereikbaar en haalbaar maken voor kwetsbare doelgroepen?

Gemakkelijke gezonde keuzes topprioriteit

Samen moeten we kijken hoe we de gezonde keuze de makkelijke gaan maken, ook in de gehandicaptenzorg is dat topprioriteit. Gezien de beperkte budgetten vraagt dit wel om afwegingen. Naar mijn mening hoeven we hier geen megalomane projecten voor op te zetten. We kunnen beginnen om mensen in kleine stapjes te stimuleren om de mogelijkheden voor een gezonde leefstijl in de context van het dagelijks leven (settingsbenadering) optimaal te laten benutten. Dit kan bijvoorbeeld al door te adviseren om een bushalte eerder uit te laten stappen en het laatste stukje te lopen; dit kost helemaal niks!

Ambities voor duurzame leefstijlinterventies in langdurige zorg

Projecten op het gebied van gezonde leefstijl zijn vaak kortdurend gefinancierd maar laten wel goede resultaten zien. Nu is het moment om te zorgen dat we deze resultaten kunnen bestendigen. En wat mij betreft moeten we expliciet zorgen voor duurzame vormgeving van leefstijlinterventies in de langdurige zorg.

Hierbij kunnen we leren van hoe dit in de publieke gezondheid gebeurd. Zo werkt de GGD al langere tijd succesvol aan het bevorderen van gezonde leefstijl op scholen middels de ‘gezonde school aanpak’, financieel mogelijk gemaakt door de ministeries van VWS, OCS en SZW. Meer informatie is te vinden op: www.gezondeschool.nl 

Ik zou deze aanpak graag doorvertalen naar (langdurige) zorgorganisaties; ‘de gezonde (z)organisatie’. Dit lijkt mij een prachtig experiment, om ervoor te zorgen dat gezonde leefstijl in de haarvaten van (z)organisaties komt. Zodat de zorg- en leefomgeving van mensen met een VB bijdraagt aan een gezonde leefstijl van de cliënten en hun gezondheid, in de breedste zin van het woord. Dit draagt er hopelijk ook aan bij dat we de gezondheidsachterstand van deze groep (deels) verkleinen. En dit is hard nodig, zoals de kennisinventarisatie ook laat zien: gezien de rake klappen die zijn gevallen door COVID, draagt gezondere leefstijl bij aan versterking van de pandemische paraatheid bij deze kwetsbare doelgroepen.

Duwtje in de rug voor ongelijke behandeling

De coronacrisis heeft ons geleerd dat we in uitzonderlijke situaties uitzonderlijk moeten handelen. En daar waar wij in de gezondheidszorg altijd pleiten voor gelijke behandeling, is dit toch het moment waarop ik pleit voor een ongelijke behandeling, juist nu! We moeten samen met de doelgroep aan gezondheid werken en zorgen voor een aanpak op maat. Alleen zo kunnen we gezondheidsachterstanden terugdringen.

Gezonde leefstijl bij deze en andere kwetsbare doelgroepen moet dus topprioriteit zijn! We moeten bepalen wat er nodig is om reeds bestaande initiatieven, zoals de gezonde schoolaanpak, aan te passen aan en te integreren in de langdurige zorg, in het bijzonder de gehandicaptenzorg. Hopelijk draagt mijn pleidooi  voor ‘gezonde (z)organisaties’ eraan bij dat in het beleid rond pandemische paraatheid ook financiële ruimte en aandacht komt voor een integrale gezonde leefstijl bij deze kwetsbare doelgroep.

Graag nodig ik u uit om contact op te nemen met mij als u hier ideeën over heeft of hier eens over van gedachten wilt wisselen.
Tim.Pelle@radboudumc.nl

Tim Pelle: “Dit is het moment op gezonde leefstijl voor mensen met een verstandelijke beperking op de kaart te zetten. Gezonde leefstijl moet in de haarvaten van (z)organisaties komen!”

Tim Pelle heeft als fysiotherapeut in zowel Nederland als Duitsland gewerkt. Momenteel is hij verbonden als post doc onderzoeker en epidemioloog aan het Radboudumc, Eerstelijnsgeneeskunde; Geneeskunde voor Mensen met een Verstandelijke Beperking. Zijn onderzoek focust zich op (integrale) gezonde leefstijl en uitkomstmaten bij mensen met een verstandelijke beperking. Daarnaast werkt hij aan projecten gericht op het in kaart brengen van de organisatie en inhoud van zorg bij deze doelgroep.