Blog door Ben van Ommen
De Covid-19 pandemie heeft een storm losgelaten op de Nederlandse gezondheidszorg. Discussies over (tekorten aan) IC bedden, medisch personeel, mondkapjes en vaccinaties domineren nu al anderhalf jaar ons dagelijks leven. Maar de oorzaken achterliggend aan deze storm zijn nauwelijks aangeraakt en vooral nauwelijks opgelost. Een recente, onderbelichte publicatie van de US-CDC[i] liet zien dat van 540.000 Covid-19 patiënten die in het ziekenhuis terecht kwamen, op de IC belandden of stierven, 95% een chronische ziekte had. Deze waren bijna altijd voeding gerelateerd (obesitas, lipide-gerelateerde aandoeningen, diabetes, enz). Hoe meer onderliggende medische aandoeningen, hoe hoger de sterftekans was. Dit brengt mij bij de vragen: is ons voedingspatroon niet de belangrijkste onderliggende oorzaak bij deze ziekenhuisopnames en sterfte, en zo ja, waarom is het bestrijden van deze leefstijlziekten door gezonde voeding geen topprioriteit?
De kosten van ongezonde voeding
We weten al langer, ook los van Covid-19, dat de echte kosten van voeding veel hoger zijn dan de prijs die de consument er nu in de winkel voor betaalt. De Rockefeller Foundation publiceerde daar onlangs weer een rapport[ii] over, met harde cijfers. In de VS zijn de echte kosten van voeding 3x hoger (ongeveer 3000 miljard i.p.v. 1000 miljard euro). De gezondheidszorg neemt daarvan de helft voor haar rekening, en duurzaamheid, klimaat, en dergelijke de rest. Met andere woorden: de (over)voeding gerelateerde gezondheidzorg kost ons even veel als onze voeding zelf!
Is gezonde voeding wel een keuze?
We zijn de laatste 60 jaar dikker geworden, met als gevolg een sterke toename van diabetes, hart- en vaatziekten, kanker en veel andere voeding gerelateerde ziekten. Het aantal mensen met deze leefstijlgerelateerde ziekten stijgt enorm. Wetenschappers kunnen kissebissen over de details, maar er is volgens mij geen excuus meer over de hoofdlijnen: we moeten in ieder geval veel minder suiker gaan eten en veel minder “ultra processed foods”, het sterk bewerkte fabrieksvoedsel. Het grote (liberale en politieke) excuus is te lang geweest: ieder moet zelf kunnen beslissen wat hij of zij eet. Maar kunnen we dit echt? Zijn we opgewassen tegen de macht van de “big food”? Nestlé, wereldwijd de grootste voedingsmiddelenproducent, zegt in een intern management rapport dat 63% van hun voedingsmiddelen de “geaccepteerde definitie van gezond” niet haalt [iii]. En daar bij komt: een aanzienlijk deel van de bevolking heeft wel wat anders aan het hoofd dan gezond eten, en is vooral druk met financiële vraagstukken, baan(on)zekerheid, eenzaamheid, en ga zo maar door. Hoe kunnen deze mensen nu gezonde keuzes maken als >60% van het aanbod ongezond is?
Samen optrekken voor gezonde voeding als basis
Het is tijd voor echte maatregelen, tijd voor een radicaal ander voedselsysteem. Laten we beginnen met veel minder suiker en geen ultra processed foods. Er gaan steeds meer krachtige stemmen op om dit te doen. En vanuit het gezondheidsdomein kunnen we hierin één front vormen samen met de bewegingen voor klimaatverandering en duurzaamheid.
Oplossing ligt in een gezondheidsakkoord
Mijn oproep aan de nieuwe minister van volksgezondheid is daarom: laat alleen nog partijen toe aan tafel van het preventieakkoord (liever nog: het gezondheidsakkoord) waarvan hun aanbod wél de geaccepteerde definitie van gezond haalt. Alleen op deze wijze worden we gezonder, gaan onze ziektekosten omlaag, en… wordt Covid-19 een beheersbare ziekte en zijn we beter voorbereid op een volgende pandemie.
[i] Underlying Medical Conditions and Severe Illness Among 540,667 Adults Hospitalized With COVID-19, March 2020–March 2021 (cdc.gov)
[ii] https://www.rockefellerfoundation.org/wp-content/uploads/2021/07/True-Cost-of-Food-Full-Report-Final.pdf
[iii] https://www.ft.com/content/4c98d410-38b1-4be8-95b2-d029e054f492.
