Lang geleden, net na mijn afstuderen, deed ik onderzoek naar ziekteverzuim bij werkenden met een chronische longziekte. Eén kranige dame met een ernstige vorm van longemfyseem vertelde mij hoe ze al bijna 30 jaar werkte als schoonmaakster. Ze straalde als ze over haar werk sprak en was tevreden met haar baan. Deze dame was voor mij het bewijs dat kwetsbaarheid door een (long)ziekte je niet persé kwetsbaar maakt op het werk en goed samen kan gaan met je vitaal voelen in je werk. Maar hoe had ze dat voor elkaar gekregen?

Chronisch zieken hebben minder kansen op werk

Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat mensen met een chronische ziekte minder vaak meedoen op de arbeidsmarkt dan mensen zonder een chronische ziekte (Cozijnsen et al., 2015; De Putter et al., 2018). Dat is zorgelijk, werken is in principe gezond, maar ook noodzakelijk om onze maatschappij draaiende te houden. De personeelstekorten in belangrijke sectoren worden steeds zichtbaarder, en halen bijna dagelijks de media.

Wat is gezond werk?

Als je gezond werk hebt, is werken gezond. Dat klinkt als een open deur, maar wat is nou eigenlijk gezond werk? Gezond werk is werk dat past bij wat je kunt. Zowel fysiek als mentaal. Als je een zwakke rug hebt, kun je minder vaak of minder zwaar tillen dan iemand met een sterkere rug voor je rugklachten ontwikkelt. Met een tilhulp verminder je de belasting op je rug, en verminder je eveneens de kans op rugklachten. De hoeveelheid werk hoeft geen problemen op te leveren voor een team als de teambezetting op orde is. Als er gaten vallen door ziekteverzuim of verloop, kan de werkbelasting per persoon al snel te groot worden, waardoor er nog meer collega’s uitvallen door ziekteverzuim.

Werkaanpassingen als hulp bij terugkeer naar werk

In een onderzoek naar werknemers in Nederland ontdekten we dat 30% van de werknemers met een chronische ziekte aangaf de behoefte te hebben aan werkaanpassingen (Boot et al., 2013). Ik vroeg ze een jaar later of ze een werkaanpassing hadden ontvangen, en minder dan een kwart van deze groep had deze ontvangen. Nu kan het natuurlijk zo zijn dat het langer dan een jaar duurt voor een werkaanpassing is gerealiseerd, of dat het niet meer nodig was, maar opvallend was wel dat vooral bij werknemers met veel ziekteverzuim een werkaanpassing was gerealiseerd. Het maakte niet uit of ze het jaar ervoor hadden aangegeven behoefte te hebben aan een aanpassing of niet. Opvallend was ook dat het ziekteverzuim het jaar na de invoering van de werkaanpassing significant verminderde. Hieruit concludeer ik dat we pas over werkaanpassingen nadenken als iemand verzuimt, en dat is natuurlijk aan de late kant!

Investering in preventie is een noodzaak

Investeren in preventie is een uitdaging. In ons onderzoek stimuleerden we werkgevers om preventief beleid te ontwikkelen om werkenden met een chronische ziekte te ondersteunen in hun werk voordat ze gingen verzuimen. Het bleek ingewikkelder dan we vooraf dachten – en hoopten – om werkgevers te bewegen hierin te investeren. Maar: de werkgevers die met ons aan de slag gingen, voerden mooie veranderingen door op de werkvloer (Bosma et al., 2022). Ze trainden leidinggevenden om in gesprek te gaan met medewerkers over gezondheid, ontwikkelden nieuw beleid, versterkten bestaand beleid door het opnieuw onder de aandacht van de medewerkers te brengen.

Inclusief werkgeverschap in een gezonde werkomgeving

De inhoud van je werk, en hoe werk georganiseerd is, is van invloed op je gezondheid. En op hoeveel last je ervaart van ziekte op je werk. Iedere werkende heeft baat bij een gezonde werkomgeving. Bij mensen met een chronische ziekte is dat extra belangrijk omdat ze met grotere uitdagingen te maken hebben. Dat vraagt iets extra’s van werkgevers. De krappe arbeidsmarkt waar we op dit moment mee te maken hebben in veel cruciale sectoren geeft hopelijk een extra duwtje in de goede richting van inclusief werkgeverschap. Hier wat tips om deze week, tijdens vitaliteitsweek, mee van start te gaan:

• Zorg dat iedereen zich welkom voelt in je organisatie.
• Ga vroegtijdig in gesprek over wat werkenden nodig hebben om goed te kunnen functioneren.
• Wacht niet met het aanpassen van werk of de werkomgeving tot iemand thuis zit met ziekteverzuim.

Wil je meer weten?

Prof. dr. Cecile Boot is hoogleraar Maatschappelijke participatie en gezondheid bij Amsterdam UMC/VU Amsterdam. Tijdens de plenaire start van het 5^e jaarlijkse Lifestyle4Health congres zal zij ingaan op hoe mensen die te maken hebben met kwetsbaarheid, door bijvoorbeeld een chronische aandoening, prima kunnen functioneren in een werkomgeving die hiermee rekening houdt. Meld je nu aan voor het congres. Je kunt aanwezig zijn in de Jaarbeurs Utrecht of online deelnemen.

Referenties

Boot CR, van den Heuvel SG, Bültmann U, de Boer AG, Koppes LL, van der Beek AJ. Work adjustments in a representative sample of employees with a chronic disease in the Netherlands. J Occup Rehabil. 2013 Jun;23(2):200-8. doi: 10.1007/s10926-013-9444-y.

Bosma AR, Boot CRL, Schaap R, Schaafsma FG, Anema JR. Participatory Approach to Create a Supportive Work Environment for Employees With Chronic Conditions: A Pilot Implementation Study. J Occup Environ Med. 2022 Aug 1;64(8):665-674. doi: 10.1097/JOM.0000000000002557.

Cozijnsen, R., Putter, I. de, Spreeuwenberg, P., Rijken, M. Werk en inkomen: kerngegevens en trends. Rapportage 2015. Utrecht: NIVEL, 2015.

De Putter, I., Kappen, H., Oldenkamp, M., Spreeuwenberg, P., Aussems, C., Boeije, H. Langer doorwerken, voor iedereen? Ontwikkelingen in de arbeidssituatie van 45- tot 75-jarigen met een chronische ziekte of lichamelijke beperking, monitor 2005-2017. Utrecht: Nivel, 2019.