Diabetes type 2 treft onevenredig veel mensen met een lager inkomen en opleidingsniveau die wonen in kansarme buurten. Tilburg University ontwikkelt daarom een digitale cognitieve gedragstherapietool voor, én in co-creatie met, deze doelgroep en in samenwerking met het onder andere Greenhabit, het evidence based programma voor diabetes type 2. Hier vertellen Sabita Soedamah-Muthu en Ruth Mark (beiden Tilburg University) over het belang van deze gepersonaliseerde digitale tool voor mensen met diabetes type 2 en een lage sociaaleconomische positie (SEP).
“Dit is echt een droomproject. We denken er al een aantal jaren over na hoe we mensen met diabetes type 2 en een lage SEP beter kunnen bereiken. Diabetes type 2 is inmiddels wereldwijd een pandemie. In Nederland hebben inmiddels 1,1 miljoen mensen deze leefstijlgerelateerde aandoening en dat aantal blijft groeien. Een gezonde leefstijl speelt een belangrijke rol in het voorkomen én behandelen van diabetes type 2. Er zijn al wel allerlei richtlijnen voor gezond eten en bewegen, maar veel patiënten houden dit echter niet vol. Diverse onderliggende psychologische factoren (self-efficacy, motivatie, coping) en problemen (angst, stress, depressieve symptomen) voorkomen dat mensen met diabetes type 2 een gezonde levensstijl volgen. Ruth Mark – werkzaam bij de afdeling cognitieve neuropsychologie van Tilburg University – en ik vonden het een gemiste kans dat het psychologische deel daar nog niet voldoende in wordt meegenomen. Het aanpassen van je leefstijl vergt namelijk gedragsverandering en dat is niet zo eenvoudig. We brengen in dit project, publiek-private samenwerking LIGHT (Lifestyle dIabetes coGnitive beHavioral Therapy), in kaart welke factoren een rol spelen bij deze gedragsverandering en gaan een tool ontwikkelen die patiënten kan helpen om een shift in hun leefstijl te maken”, vertelt Sabita Soedamah-Muthu, die als klinische epidemioloog bij Tilburg University al jaren onderzoek naar diabetes doet.
PPS Light
“In dit project richten we ons op diabetes type 2-patiënten met een lage SEP. Het is inmiddels uitgegroeid tot een groot project, waarin diverse stakeholders een rol spelen. Een van de partners waarmee we samenwerken is Greenhabit, dat hybride ‘gepersonaliseerde gezondheidsprogramma’s’, aanbiedt om de kwaliteit van leven te verbeteren. Daarnaast betrekken we nadrukkelijk de doelgroep bij de ontwikkeling van de digitale tool, we willen dat echt in co-creatie doen zodat er straks een tool staat die aansluit bij de gebruikers. We starten officieel begin 2024 en aan het eind van de looptijd van twee jaar willen we een werkende tool én de eerste resultaten van hoe die tool mensen stimuleert een gezonde leefstijl te volgen en vol te houden, kunnen presenteren. Het scheelt dat Greenhabit al een werkende infrastructuur heeft staan, die gaan we doorontwikkelen om deze geschikt te maken voor onze doelgroep met diabetes type 2 en een lage SEP”, legt Soedamah-Muthu uit. Ruth Mark geeft aan: “Ik vind het erg leuk om met mijn expertise bij te dragen aan dit mooie, inmiddels zeer uitgebreide project. Sabita en ik werken heel goed samen en dat helpt om dit goed op de kaart te zetten, we versterken elkaar. Bovendien betrekken we tevens psychologiecollega’s, collega’s van onze methodologie- / statiekafdeling en een collega vanuit industrial design bij het project, zodat we uiteindelijk een goed werkende tool kunnen afleveren die ook visueel goed werkt. ‘Experience sampling’ is een van de paradepaardjes van Tilburg University. Ons Tilburg Experience Sampling Center (TESC) faciliteert onderzoek naar gezondheid en welbevinden in het dagelijkse leven, gebruik makend van smartphones en wearables. Het verzamelen van data over hoe het met deelnemers gaat, zal ons helpen om er achter te komen wat mensen stimuleert om de juiste dingen te doen.”
Uitdagingen
“Wat we gedurende het twee jaar durende project willen bereiken is ambitieus, maar wel haalbaar. We kunnen geen volledige RCT (randomized controlled trial) draaien in dit tijdsbestek maar denken wel te kunnen komen tot een werkende tool die resultaten oplevert. Een van de grootste uitdagingen zal naar verwachting zitten in het betrekken van de doelgroep. De lage SEP is bij uitstek een groep die lastig te bereiken is. We zetten daarom in op verschillende routes en maken gebruik van de opgebouwde kennis van Pharos, het expertisecentrum gezondheidsverschillen. Bovendien willen we een panel van patiënten mee laten denken en gaan we werven via diverse kanalen; onder meer via sociaal media, kranten, zorgverleners en voedselbanken. We zetten in op 1.000 deelnemers. Als alles meezit en het lukt om tot mooie resultaten te komen, kunnen we wellicht later alsnog een RCT uitvoeren. Daarnaast hebben we, voor grootschalige implementatie, uiteindelijk de steun van zorgverzekeraars nodig. Greenhabit is een betaalde interventie, hopelijk kunnen we aantonen dat deze interventie ook werkt voor deze doelgroep en leidt dat tot vergoeding te zijner tijd”, benadrukt Soedamah-Muthu.
Verwachtingen
“Met onze aanpak nemen we nadrukkelijk de behoeften en wensen van de patiënten mee. Dat is iets wat nog te vaak vergeten wordt. Het is belangrijk de persoon zelf mee te nemen, wat houdt iemand tegen en wat motiveert iemand juist. Er is geen ‘one size fits all’ methode die iedereen helpt. Ik denk dat we met onze uniek aanpak wat moois kunnen neerzetten”, aldus Mark.
“We hopen en verwachten dat dit project de leefstijl van de deelnemende groep met diabetes type 2 een lage SEP zal verbeteren. Dit kan helpen om de zorgkosten en de zorglast bij deze groep te verminderen, op een manier waar de doelgroep bovendien achterstaat. Daarvoor nemen we patiënten mee in alle fases van het onderzoek. We hebben vooral heel veel zin om van start te gaan!”, besluit Soedamah-Muthu.
Partners die betrokken zijn bij het PSS LIGHT-project zijn afkomstig van:
Tilburg University, Greenhabit BV, Diabetes Fonds, Stichting C BusineZ, Netherlands eScience Center, Elisabeth Tweesteden Ziekenhuis, Haaglanden Medisch Centrum, Arts en Leefstijl, Duwtje BV, Salut Holding BV, Game Solutions Lab BV, Club Diabetes BV en MEDrecord and MEDSafe. Wij zijn dankbaar voor de subsidie vanuit de PPS-toeslag van het Diabetes Fonds (verstrekt door Health~Holland) en het proces gecoördineerd vanuit het Lifestyle4Health programmabureau.
