De redactie van het toonaangevende wetenschappelijke tijdschrift British Medical Journal (BMJ) en de Zwitserse verzekeringsmaatschappij Swiss Re achten de problemen met overgewicht, diabetes en daarmee samenhangende ziekte zo groot dat zij een tweedaagse conferentie organiseerden met experts uit de hele wereld. Food for Thought – The science and politics of nutrition, op 14-15 Juni 2018 in Rüschlikon, Zwitserland. De bijeenkomst had tot doel de verschillende ideeën over voeding als preventieve of curatieve interventie voor het voetlicht te krijgen. Consensus was niet het ultiem gewenste resultaat, kennisnemen van de (onderbouwing van) verschillende standpunten was het belangrijkste.
Hanno Pijl van namens het NILG aanwezig bij de conferentie en maakte onderstaande verslag. Hierin leest u waar de expert al met elkaar over eens zijn en welke onderzoeksvragen meer aandacht verdienen. Zo is er brede consensus dat de gevaren van verzadigd vet jarenlang te hoog zijn ingeschat, dat type 2 diabetes een omkeerbare ziekte is, dat darmbacteriën een belangrijke rol spelen in veel verschillende aspecten van onze fysiologie en de gezonde keus gemakkelijker en goedkoper gemaakt zou moeten worden, ook door overheidsingrijpen om sociale ongelijkheid te bestrijden. Deze punten komen in het verslag allen aan bod.
Voedingsvet en gezondheid
Er bestond onder de aanwezige expert brede consensus dat de gevaren van verzadigd vet jarenlang te hoog zijn ingeschat. Vervanging van verzadigd vet door geraffineerde koolhydraten (zetmeel en suiker) verhoogt de kans op hart- en vaatziekte, diabetes en waarschijnlijk verschillende vormen van kanker. Vervanging van verzadigd vet door (meervoudig) onverzadigd verlaagt de kans op deze aandoeningen, hoewel niet iedereen van het bewijs daarvoor overtuigd was.
Koolhydraat beperking
Er bestond tevens brede consensus dat type 2 diabetes een omkeerbare ziekte is. Het belang van koolhydraat beperking voor gewichtsverlies en metabole regulatie was echter onderwerp van discussie. Een aantal deelnemers benadrukte het belang van calorie beperking, anderen waren volstrekt overtuigd van de effectiviteit van laag koolhydraat-hoog vet voeding, waarbij caloriebeperking een ondergeschikte rol speelt. Daarbij werd aangetekend dat koolhydraat restrictie geen juiste duiding is. Het gaat vooral om beperking van (geraffineerd) zetmeel en suiker. Hoewel iedereen het eens was dat er geen “essentiële” koolhydraten zijn (in tegenstelling tot essentiële aminozuren en vetzuren), waren sommige deelnemers niet overtuigd van de veiligheid van (sterke) beperking van koolhydraten op de lange termijn.
Welk bewijs is nodig voor voedingsrichtlijnen?
Via Skype betoogde John Ioannidis dat 95% van het voedingsonderzoek “gebiased” is. Onnauwkeurige meetmethoden, onvoldoende randomisatie, onjuiste controle groepen, te weinig transparantie en onvoldoende prespecificatie van vraagstelling waren volgens hem redenen om alle kennis over voeding en gezondheid die er op dit moment is te wantrouwen. Dariush Mozaffarian counterde echter volgens velen terecht dat de meetmethoden minder onnauwkeurig zijn dan Ioannidis betoogde, en dat de onderzoeksmethoden over het algemeen van meer dan voldoende kwaliteit zijn. Er bestond wel consensus dat het beste bewijs in de voedingswetenschap komt van verschillende kanten. Epidemiologische bevindingen worden bij voorkeur bevestigd door interventieonderzoek en zo mogelijk door een mechanistische verklaring.
Darmbacteriën en persoonlijk voedingsadvies
Darmbacteriën spelen een belangrijke rol in veel verschillende aspecten van onze fysiologie, variërend van ons afweersysteem, tot stofwisseling en eetlust. Voedingssamenstelling is zeer bepalend voor de samenstelling van de microbiota, veel belangrijker dan genen. Vooral voedingsvezel is van groot belang voor gezonde darmbacteriën. Obesitas en type 2 diabetes kunnen waarschijnlijk door beïnvloeding van de darm microbiota worden behandeld. De effecten van pre- en probiotica verdienen echter nog (veel) meer studie.
Hoewel persoonlijk voedingsadvies wel werd gezien als de toekomst van voedingsinterventies, was er consensus dat er nog veel onderzoek nodig is om dat betrouwbaar te kunnen implementeren.
Noodzaak van omgevingsinterventies
Obesitas en type 2 diabetes komen veel meer voor in minder bedeelde sociale milieus. Overheidsingrijpen is nodig om sociale ongelijkheid, en daarmee verschillen in ziekteprevalentie te bestrijden. Daarnaast werd belastingheffing op suikerhoudende dranken als effectieve maatregel benoemd. Er bestond brede consensus dat de gezonde keus gemakkelijker en goedkoper gemaakt zou moeten worden.
Wat nu?
Op deze vraag kwam helaas geen helder antwoord. Het is de bedoeling dat er meer van deze conferenties volgen. De BMJ lanceert een nieuw online open access tijdschrift gericht op voeding en gezondheid per 1 Juli en nodigt iedereen uit manuscripten met (ideeën over) interventies in te sturen. Het is de bedoeling dat er meer conferenties volgen.
De conferentie is online te zien via http://institute.swissre.com/events/food_for_thought_bmj.html
