Hoe is het mogelijk dat we de grootste ‘killer’ van deze tijd ongestraft laten? Dit is niet het aantal moorden (0.8% van het aantal doden), of verkeersslachtoffers (0.4%), maar voedinggerelateerde ziekten: een veelvoud hiervan! Met name mensen met weinig scholing gaan tot 14 jaar eerder dood dan degenen met veel scholing, en zijn ook veel langer ziek door leefstijlgerelateerde ziekten. Gemiddeld hebben we op 60-jarige leeftijd 1 leefstijlafhankelijke ziekte, met 70 jaar 2 of meer. De helft van de Nederlanders heeft overgewicht, waarvan 14% ernstig (obesitas). Ruim een miljoen Nederlanders hebben type 2 diabetes. 1,7 miljoen heeft een hart- of vaatziekte waarvan bijna 50.000 ziekenhuisopnames per jaar door een beroerte. 2,8 miljoen Nederlanders hebben een te hoge bloeddruk. Zelfs dementie komt deels door ongezonde gewoonten. Al deze ziekten zijn gerelateerd aan onze leefstijl. 150 jaar geleden waren deze ziekten nauwelijks aanwezig. Dit is verschrikkelijk! Laten we dat gewoon toe?
Hoe is dit toch gekomen? Welnu, we leven in welvaart en we worden lui. Roltrappen en automatische deurontgrendeling zijn het gevolg. De voedingsmiddelenindustrie begreep dit ook en nu eten we gemiddeld het equivalent van 28 suikerklontjes per dag dus 40 kg suiker per jaar. Al ons eten kan gemaakt worden door “ultra processed foods”. 85% van het supermarktaanbod past niet in de “schijf van vijf” en 87% van de publiciteit over voeding gaat over ongezond voedsel. Als gevolg hiervan worden we echt massaal ziek: zo’n 20 miljard (een vijfde) van de jaarlijkse zorgkosten komen door ongezond leven.
Een gevolg: het “zorginfarct” is een feit. 120.000 mensen wachten op een operatie. Eén op de zes mensen werkt in de zorg. Het huidige zorgsysteem wordt steeds meer uitgekleed, terwijl we slechts mondjesmaat aan de echte oorzaken werken. Er zijn hiervoor een aantal redenen. Voor de voedingsmiddelenindustrie is winst belangrijker dan gezondheid. Hierdoor werkt ze belemmerend (zie die 85%!), ondanks mooie beloften. Hun lobbyisten vertragen en verarmen het Nationaal Preventieakkoord. De overheid heeft, mede dankzij 4 liberale kabinetten Rutte, veel te weinig gedaan aan het stimuleren van gezonde leefstijl. Het zorgsysteem is gefragmenteerd, gefixeerd en gesloten (zie het recente rapport van de Raad Volksgezondheid en Samenleving). En niet te vergeten: wijzelf. We vinden korte termijn genot belangrijker dan lange termijn gezondheidswinst en zijn onderhand gewend geraakt aan ons huidige zorgstelsel waarin we als slaafse consumenten meestal te laat meestal inadequate hulp krijgen. In de huidige “zorgdemocratie” lijkt iedereen een stem te hebben, behalve de patient.
Wat moet er veranderen om deze perverse situatie te veranderen? In de eerste plaats wijzelf. We veranderen van zorgconsument naar gezondheidsprotagonist. De spreekkamer wordt verwisseld door de huiskamer. De realiteit? Slechts een heel klein percentage van de maatschappij is in staat dit doen. Waarom? Bijna alles werkt tegen, je moet heel sterk in je schoenen staan om dit vol te houden. Er moet dus heel veel om ons heen gebeuren om onze gezonde keuze onze makkelijke keuze te laten worden. Dit wordt ons nieuwe zorgstelsel: een gezondheidstelsel.
Als voedingsmiddelenbedrijven onze gezondheid belangrijker vinden dat hun winst zou in no time 85% van onze voeding in de schijf van vijf komen, en hoeven we niet meer te kissebissen over wat nu precies “groente en fruit” is. Als onze overheid gezonde leefstijl echt belangrijk vindt, dan gaan alle ministeries hieraan werken. SZW, EZH, Financien, OCW, Wonen, LNV, enz. gaan samenwerken met VWS aan een allesomvattende gezonde leefomgeving. Moeilijk? Welnee, niet zodra de prioriteiten verlegd zijn. Vervuilers gaan echt dicht. Stimuleren van gezondheid hoog op de economische agenda. Geen BTW over alle gezonde voeding en de rest 21%. Alle aspecten van leefstijl, voeding en gezondheid prominent in medische opleiding. Ongezonde fastfood- en rookwinkels worden verboden. Fietspaden en groen volop gestimuleerd en liften worden intelligent (rol voor AI?). Landbouw wordt circulair en lokaal. Echt ALLES gaat samenwerken om onze gezonde keuze de makkelijke keuze te maken. Het gevolg? De begroting van VWS gaat voor het eerst in tientallen jaren wezenlijk omlaag. Het aantal gezonde levensjaren stijgt. Nederlanders worden gezonder, vitaler en gelukkiger. We worden koploper in circulaire landbouw technologie en producten. Enzovoort!
Zes jaar geleden verklaarde de Prime Minister van Singapore in zijn jaarlijkse rede de ‘War on Diabetes’. Net als in Nederland voorzag hij dat 1 op de 3 ouderen diabetes krijgt. Ik bezocht hun eiland een paar keer om mee te helpen. Wij hadden immers diabetes tot remissie gebracht? Ziehier de kracht van een dwingende overheid in Singapore tegenover goedwillende wetenschappers in Nederland. Wij zwoegen nog steeds en na 10 jaar is eindelijk een diabetes omkeer programma door de verzekeraars geaccepteerd. In Singapore bewegen mensen significant meer (overal zijn parken en ‘health corners’ aangelegd), mensen gebruiken minder suiker (verbod op advertentie voor suikerhoudendende dranken), passen op hun voeding (meer bruine rijst), iedereen krijgt een regelmatige ‘health check-up’ en een nationaal diabetescentrum maximaliseert zorg en wetenschap.
Moet er een minister van gezondheid komen in plaats van zorg? Is dit alles mogelijk in Nederland? Minister Jetten kondigde begin juli een “Nationaal Plan Energiesysteem” aan met een dwingende overheid omdat hij dit niet aan de welwillendheid van de industrie wil overlaten. Tegelijkertijd is een zeer groot preventie programma afgekeurd door het Nationaal Groeifonds omdat het niet genoeg geld opbrengt… Het kost offers, ook van mijzelf. Maar deze sluipmoordenaar moet ontwapend worden.
Geschreven door Ben van Ommen.
Ben van Ommen heeft samen met Hanno Pijl, Lifestyle4Health, opgericht. Hij is van huis uit systeembioloog en bestudeert als programmaleider Leefstijl als Medicijn bij TNO al jaren de mechanismen achter stofwisselingsziekten.
Lees ook:
Signalement passende zorg voor mensen met hart- en vaatziekten | Rapport | Zorginstituut Nederland
