In ons land heeft ongeveer een miljoen mensen ‘ouderdomssuikerziekte’: type 2 diabetes (T2D). Het grootste deel van deze mensen kan volledig van hun medicijnen afkomen als ze hun leefstijl aanpassen. Zo zou er in vijf jaar tijd zo’n 2,7 miljard euro bespaard worden. TNO en het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) hebben eind januari een overeenkomst getekend om hun krachten te bundelen op het gebied van ‘Leefstijl als Medicijn’.
Samen met TNO’ers Ben van Ommen en Hanneke Molema is internist/endocrinoloog Hanno Pijl (LUMC) een van de initiatiefnemers van ‘Leefstijl als Medicijn’. Al jaren behandelt hij mensen voor type 2 diabetes. “Die ziekte wordt veroorzaakt door onze leefstijl in combinatie met erfelijke aanleg. In feite laten we mensen de verkeerde dingen doen en dan proberen we het met pillen en spuiten op te lossen. Bizar! Dat moet anders”, vindt Pijl.
BIOLOGISCH OMKEERBARE ZIEKTE
“Zo’n zeven jaar geleden hadden Hanno en ik voor het eerst contact met elkaar”, zegt Ben van Ommen, Principal Scientist. “Bij TNO bestuderen we al jaren mechanismen van stofwisselingsziekten. Uit een onderzoek met diabetesmuizen bleek dat we ze alleen gezond konden maken door hun voeding te veranderen. Geen enkele pil genas de muizen.” Een jaar geleden volgden elf T2D-patiënten van Pijl een intensief leefstijlprogramma. De resultaten waren spectaculair: binnen enkele weken was het medicijngebruik enorm verminderd. Van Ommen: “Dat is dus de kracht van leefstijlomkering. Type 2 diabetes is een biologisch omkeerbare ziekte.”
“Ons hele gezondheidssysteem is gericht op het betalen voor de ziekte, de pillen en het onderhouden daarvan. Hoe draai je dat nu om?”
INVESTEREN IN LEEFSTIJL
In samenwerking met consultancybureau Vintura heeft gezondheidswetenschapper Hanneke Molema de business case ‘Leefstijl als Medicijn’ vormgegeven. “Ons hele gezondheidssysteem is gericht op het betalen voor die ziekte en zijn toenemende complicaties, de pillen en dus eigenlijk het onderhouden daarvan. Hoe draai je dat nu om en maken we investeren in de gezondheid van patiënten en burgers aantrekkelijk? Overheid, verzekeraars, bedrijven en andere partijen beseffen wel dat je eerst moet investeren, maar het terugverdienen is een zaak van de lange termijn en gebeurt deels ook door andere partijen, zoals werkgevers. Voor de patiënt in kwestie is echter de gezondheidswinst het belangrijkste.”
KOSTEN BESPAREN
In 2016 waren in ons land 990.000 T2D-patiënten geregistreerd. Elk jaar komen daar zo’n 55.000 mensen bij. De gemiddelde leeftijd waarop diabetes zich openbaart, is 55 jaar. Tot het eind van zijn leven zijn de behandelkosten per persoon gemiddeld zo’n 130.000 euro. Als 40% van de T2D-patiënten blijvend geneest, zou dat onze Nederlandse samenleving de komende vijf jaar zo’n 2,7 miljard euro aan medische kosten kunnen besparen.
MINDER MOE
Diabetes heeft een grote invloed op iemands leven. Dagelijks moeten de patiënten medicijnen slikken of insuline spuiten. Op lange termijn kan diabetes zorgen voor zenuwbeschadiging, hart- en vaatziekten en blindheid. Met ‘Leefstijl als Medicijn’ zullen mensen een betere kwaliteit van leven krijgen. Molema: “Ze zijn actiever en minder moe. En ze kunnen weer aan het werk, als ze daarmee moesten ophouden. Hun inzetbaarheid en productiviteit wordt groter. Bovendien hebben ze veel minder last van andere leefstijl gerelateerde ziekten, zoals hart- en vaatziekten. Maar je leefstijl aanpassen is niet makkelijk en het vraagt veel van mensen zelf, het gezondheidszorgsysteem en de maatschappij.”
“Dankzij ‘Leefstijl als Medicijn’ zijn mensen met type 2 diabetes actiever en minder moe. En ze kunnen weer aan het werk, als ze daarmee moesten ophouden”
TOOL BOX
De huisartspraktijk moet ook een belangrijke rol gaan spelen in ‘Leefstijl als Medicijn’. “Maar daar staan ze nu nog met lege handen,” zegt Pijl. “Er is een tool box nodig waardoor huisarts, praktijkondersteuner, verpleegkundige, diëtist of coach iemand goed kan begeleiden. Die ‘Leefstijl als Medicijn’-tool box gaan we als TNO en LUMC nog ontwikkelen. Daarnaast moeten we de huisartsen, en ook specialisten, gaan scholen via een veel betere opleiding over de mogelijkheden van voeding en leefstijl. Half 2018 willen we met die educatie beginnen.”
NIEUWE ‘SERVICE-ECONOMIE’
Uit de berekeningen van Vintura bleek dat het blijven behandelen van zieken – diabetici – dertien keer duurder is dan ze door een intensief levenslang leefstijlprogramma genezen. Ze moeten wel hulp krijgen bij het volhouden van een gezonde leefstijl. Maar voor het levenslang volhouden van deze leefstijl, is veel meer nodig dan wat de huidige gezondheidszorg kan bieden. Behalve goede voeding zijn ook meer bewegen, voldoende slaap en het voorkomen van stress belangrijke componenten van een goede leefstijl. Van Ommen: “Hoe ondersteun je iemand in zijn of haar nieuwe leefstijl? Hoe hou je dat een lange tijd vol? Met coaches? Met e-health? In feite is er een maatschappelijke transitie nodig, met bijpassende ‘service-economie’ die gericht is op ons gezond maken en houden.”
PARTNERS
Alle drie realiseren zich dat bij deze innovatie in de gezondheidszorg veel komt kijken. Behalve het opzetten en coördineren van nieuw (toegepast) onderzoek en educatie als primair doel van de samenwerking tussen TNO en LUMC, dient er ook gebouwd te worden aan een goed regionaal, landelijk en zelfs internationaal ‘Leefstijl als Medicijn’-netwerk. Molema: “We zoeken nu partners die met ons willen investeren in onze innovatieve aanpak.” Pijl: “Echt, het wordt tijd dat we ons realiseren dat een gezonde maatschappij uiteindelijk de meest succesvolle maatschappij is.”
