Gastro-intestinaal en oncologisch chirurg Baukje van den Heuvel (Radboudumc) is een van de oprichters van Fit4Surgery. Patiënten die deelnemen aan het Fit4Surgery-programma volgen vanaf hun diagnose tot een paar dagen voor hun operatie een trainingsschema. En dat werkt, patiënten hebben minder kans op complicaties en herstellen sneller. Hier vertelt Van den Heuvel over het belang van prehabilitatie en de link met leefstijlgeneeskunde. Dit gesprek maakt deel uit van een serie waarin we met diverse partners en experts uit het Lifestyle4Health-netwerk in gesprek gaan.
“Mijn interesse voor het verbeteren van gezondheid en prehabilitatie – het trainen van patiënten voorafgaand aan een operatie – is ontstaan tijdens mij specialisatie tot chirurg in Amsterdam. Ik deed daar grote buikoperaties bij mensen met darmkanker. Veel van die patiënten hadden naderhand last van complicaties. Van tevoren werd een inschatting gemaakt hoe iemand uit zo’n operatie zou komen, maar gezondheid speelde daarbij geen rol. Tijdens een operatie voel je letterlijk aan het weefsel in je handen of het al dan niet gezond is en voor mijn gevoel correleert dat met de conditie van de patiënten. Tegelijkertijd was ik zelf veel aan het trainen op de fiets en bezig met vasten en voeding, en ik merkte dat dat effect op mijn eigen gezondheid en fysieke prestaties had. Er wordt wel gezegd dat een operatie hetzelfde effect op het lichaam heeft als het lopen van een marathon of het fietsen van een zware bergetappe. Om de stress van een dergelijke fysieke inspanning aan te kunnen train je. Waarom bereiden we patiënten niet voor met behulp van een trainingsschema?”, begon Van den Heuvel zich af te vragen.
Investeren in gezondheid loont
Het werd Van den Heuvel steeds duidelijker dat binnen de reguliere gezondheidszorg, zeker binnen de chirurgie, ziekte en gezondheid ten onrechte twee losse dimensies zijn. Toch kreeg ze niet veel bijval. “De meeste collega’s dachten dat het verbeteren van de conditie slechts een klein effect zou hebben op het herstel. Ik kreeg wel steun van een aantal onderzoekers en samen hebben we de stichting Fit4Surgery opgericht in 2016. Langzaamaan kwam er bovendien wetenschappelijk bewijs dat training wel degelijk helpt. Daardoor lukte het om financiering te krijgen voor een eerste studie waarin we een trainingsprogramma voor darmkankerpatiënten hebben opgesteld. Patiënten trainen onder begeleiding van een fysiotherapeut en wandelen daarnaast veel en krijgen voedingstips en psychologische ondersteuning. Inmiddels lopen meerdere studies en wordt het Fit4Surgery-programma sinds begin 2020 door de belangrijkste Nederlandse zorgverzekeraars vergoed en uitgevoerd in een aantal ziekenhuizen (UMC Groningen, Maxima Medisch Centrum en Radboudumc). De resultaten zijn positief: het scheelt de helft in complicaties, gemiddeld kunnen patiënten twee dagen eerder naar huis en het herstel gaat twee keer zo snel. Ons programma toont aan dat investeren in gezondheid loont”, aldus Van den Heuvel.
Opschalen & zorg met focus op gezondheid
Het grotere idee achter het oprichten van Fit4Surgery is dat er in de Nederlandse gezondheidszorg te weinig aandacht is voor leefstijl. Van den Heuvel: “Het balletje is gaan rollen, maar we hebben nog een lange weg te gaan. De Nederlandse Vereniging voor Heelkunde (NVvH) heeft inmiddels een werkgroep prehabilitatie, het streven is dat alle beroepsverenigingen gezamelijk een standpunt prehabilitatie opstellen. Daarnaast zetten we ons in voor onderwijsmodules en voor het opzetten van een eerstelijnsnetwerk. In het Radboudumc wordt prehabilitatie inmiddels breed ingezet, ook elders willen we de bewijsvoering en implementatie extrapoleren naar andere ingrepen en opschaling binnen Nederland. Mijn drijfveer is dat de gezondheidszorg moet veranderen, naar zorg met een focus op gezondheid. Leefstijlgeneeskunde hoort thuis binnen de geneeskunde, alle mensen met een ziekte knappen immers op van een gezonde leefstijl. Gezondheid moet opnieuw centraal komen te staan in de samenleving. Er zijn inmiddels verschillende voorbeelden van projecten die aantonen dat verbeteren van leefstijl werkt voor mensen met ziekte en/of preventief. Nu moeten we doorpakken, daarom is verbinding via het Lifestyle4Health-platform belangrijk. Om verder te komen moeten we samen optrekken. Het liefst zou ik zien dat we vanuit de wetenschap/zorg grootschalig campagne voeren om Nederlanders ervan te doordringen wat het belang van een gezonde leefstijl is”, besluit Van den Heuvel.
Over Fit4Surgery
Fit4Surgery-programma is een multimodaal trainingsprogramma dat bestaat uit fysieke training, optimalisatie van voeding, mentale ondersteuning en begeleiding bij stoppen met roken en alcoholgebruik. Het programma begint vlak na de diagnose tot kort voor de operatie. Doel van het programma is om de conditie van patiënten met minimaal tien procent te verbeteren en hierdoor beter voorbereid te zijn op de operatie, de kans op complicaties te verminderen en sneller te herstellen van de ingreep.
