Groot arbeidspotentieel bij mensen met chronische aandoeningIn Nederland is er circa 415.000 fte* beschikbaar binnen de groep mensen met een chronische aandoening.** Het grootste potentieel (183.000 fte) ligt binnen de groep die niet meer werkt, terwijl zij zelf aangeven dat ze dit wel kunnen. Werkgevers zijn nog terughoudend, ongeveer 77% van werkgevers is niet van plan om in de komende twee jaar iemand met een kwetsbaarheid, waaronder een chronische aandoening in dienst te nemen. In een tijd van enorme arbeidsmarktkrapte kan de inzetbaarheid van deze groep mensen uitkomst bieden. Dit en meer blijkt uit de factsheet ‘chronische aandoeningen en werk’ die TNO vandaag publiceert.
Steeds meer Nederlanders met chronische aandoening
In 2022 hadden 10,4 miljoen mensen (59% van de Nederlandse bevolking) minstens één chronische aandoening. Bijna de helft (47%) van mensen tussen de 15-45 jaar heeft één of meer chronische aandoeningen. Bij de mensen tussen de 45-75 jaar is dat bijna driekwart (74%). Omdat men tegelijkertijd langer moet doorwerken stijgt het aantal mensen met een chronische aandoening dat beschikbaar is voor werk.
Onbenut arbeidspotentieel
Op basis van de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) uit 2023 en andere cijfers van CBS berekent TNO dat er een onbenut arbeidspotentieel van 415.000 fte is onder mensen met een chronische aandoening. Lidewij Renaud, onderzoeker bij TNO: “Het grootste potentieel (183.000 fte) ligt binnen de groep die niet (meer) werkt, terwijl zij zelf aangeven niet (60.000 fte) of licht belemmerd (123.000 fte) te zijn in het uitvoeren van de werkzaamheden. Daarnaast zijn werkenden met een chronische aandoening gemiddeld 11 dagen langer afwezig door ziekte in vergelijking met mensen zonder aandoening (142.000 fte). Het is begrijpelijk dat mensen met een chronische aandoening iets meer verzuimdagen hebben, maar dit verschil is terug te dringen. Extra rustmomenten of inspraak op de inroostering kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat mensen minder snel over hun grenzen heen gaan”. Verder geven werkenden van 45 jaar en ouder met een chronische aandoening aan gemiddeld 11 maanden eerder te moeten stoppen met werken dan dat ze zouden willen (73.000 fte). Tot slot werken ze ook 15 minuten minder per week dan mensen zonder chronische aandoening (17.000 fte).
Potentie kwetsbare groepen nog niet in beeld bij organisaties
Van de organisaties in Nederland geeft maar een klein deel (15%) aan mensen met een kwetsbaarheid, waaronder een chronische aandoening in dienst te hebben. De intentie om iemand met een kwetsbaarheid in de toekomst aan te nemen is gering. Meer dan driekwart (77%) van de werkgevers heeft geen plannen om in de komende twee jaar iemand met een kwetsbaarheid, waaronder een chronische aandoening in dienst te nemen. “We zien dat werkgevers drempels ervaren om mensen met een chronische aandoening aan te nemen. Vaak heeft dat met de angst voor kosten en (mate van) inzetbaarheid te maken maar ook vanwege gebrek aan kennis over aandoeningen”, zegt Renaud.
Minder vaak werk
Mensen zonder een chronische aandoening hebben vaker werk (82%) dan mensen met een chronische aandoening (60%). Vooral praktisch opgeleiden met een chronische aandoening hebben minder vaak een baan (26%) vergeleken met theoretisch opgeleiden (62%). Dat terwijl binnen die groep de tekorten het grootste zijn. Uit eerder onderzoek blijkt dat er in 2026 457.000 vacatures worden verwacht voor praktisch geschoolden in diverse tekortsectoren zoals industrie, en de zorg.
Wat kan er gedaan worden?
“Met de krapte op de arbeidsmarkt en het groeiende aantal vacatures is het potentieel van deze groep van belang. Werkgevers kunnen het arbeidspotentieel van mensen met een chronische aandoening beter benutten door open gesprekken te voeren, ondersteuning te bieden en werktaken aan te passen”, suggereert Lidewij Renaud. Bijvoorbeeld door het combineren van fysieke en administratieve taken, of het inzetten van een buddy bij bepaalde werkzaamheden. Daarnaast kunnen ze de gezondheid en belastbaarheid van deze werknemers versterken door leefstijlinterventies aan te bieden, zoals gezonde lunchopties, sportfaciliteiten, ontspanningsruimtes en gezondheidsprogramma’s zoals stoppen met roken programma’s. Verder is meer onderzoek nodig naar bekostigingsmogelijkheden, wet- en regelgeving en de optimale inzet van interventies inclusief het verkrijgen van inzicht in de kosten-baten.
Binnenkort brengt Lifestyle4Health een podcast uit waarin Lidewij Renaud (TNO) en Anthony Stigter (VNO-NCW) met elkaar in gesprek gaan over de toekomstige arbeidskrapte en het potentieel dat chronisch zieken bieden om bij te dragen aan oplossingen voor dit maatschappelijke probleem.
Bekijk de factsheet ‘chronische aandoeningen en werk’ die TNO vandaag publiceert.
*Een ‘chronische aandoening:’ Een aandoening waarbij over het algemeen geen uitzicht is op volledig herstel. Dit kan zowel een lichamelijke als geestelijke aandoeningen zijn. Voorbeelden zijn hart- en vaatziekten, migraine, diabetes, kanker, COPD, aandoeningen van het bewegingsapparaat, depressie en angststoornissen. Een chronische aandoening gaat doorgaans gepaard met pijn, geestelijk lijden, beperkingen in functioneren of andere klachten. De mate waarin mensen hinder ondervinden verschilt per aandoening en per individu.
**Het gaat hier om een berekening van het maximale potentieel, (het daadwerkelijk realiseerbare potentieel ligt mogelijk lager), gebaseerd op zelfgerapporteerde data over chronische aandoeningen en werk. Er is uitgegaan van 1 fte = 38 uur / week met gemiddeld 215 werkbare dagen per jaar.
