Het veranderen van gedrag is een enorme uitdaging, zeker als de omgeving een gezondere leefstijl niet zomaar stimuleert. Daarom wordt binnen de Lifestyle4Health-programmalijn duurzame gedragsverandering onderzocht hoe mensen een gezonde(re) leefstijl kunnen starten en volhouden, bijvoorbeeld door te kijken naar motivatie en sociale omgeving. Prof. dr. Andrea Evers (Universiteit Leiden, TU Delft en Erasmus Universiteit in Rotterdam) en dr. Pepijn van Empelen (TNO) trekken samen deze programmalijn en vertellen over het belang van duurzame gedragsverandering voor succesvolle leefstijlgeneeskunde.
“Gedragsverandering is een van de grootste maatschappelijke uitdagingen, want een gezonde leefstijl volhouden is lastig. Evolutionair gezien is onze natuurlijke reactie om te eten, niet om te bewegen. Het vraagt daarom veel van mensen om een gezonde leefstijl aan te leren én vol te houden. Als we gezonder willen worden en blijven en leefstijlgeneeskunde tot een succes willen maken is expertise over gedragsverandering cruciaal. Zonder lukt het simpelweg niet”, vertelt Evers. “Om een gezonde leefstijl in je dagelijks leven te implementeren, moeten oude gewoonten afgeleerd en nieuw gedrag aangeleerd worden. Dat lukt mensen niet zo maar. Daarvoor moeten we ze een strategie aanreiken, niet slechts eenmalig advies want er is een lange adem voor nodig. De sleutel tot succesvolle leefstijlverandering zit hem in het op lange termijn volhouden”, vult Van Empelen aan.
Gezonde leefstijl is niet de makkelijke keuze
Het gedrag dat je jezelf hebt aangeleerd gedurende de jaren kost geen energie. Het gaat vanzelf, op de automatische piloot. Voor het overstappen naar een gezondere leefstijl geldt dat echter niet, zegt Evers. “Verandering kost energie. En ook op lange termijn kost een gezonde leefstijl energie omdat het de lastige keuze is, die tegen onze biologie indruist. Stress is een andere factor die meeweegt. Iedereen zal herkennen dat je makkelijker naar iets ongezonds grijpt als je moe bent. Dit geldt extra voor mensen met een chronische ziekte en andere kwetsbare mensen, die in wezen elke dag in een stressvolle situatie zitten”, aldus Evers. “Daarom is een ondersteunende omgeving zo belangrijk. Maar die ontbreekt juist vaak bij kwetsbare groepen. Het is lastig om het in je eentje te doen. Als programmalijn hebben we daarom gezegd dat de oplossing is om gezonde leefstijl makkelijker te maken, zodat het een automatisme kan worden dat aansluit bij de omgeving en situatie van een ieder”, stelt Van Empelen.
Ontwikkelen, opschalen en implementeren interventies
Binnen de programmalijn duurzame gedragsverandering willen we (geïntegreerde en inclusieve) gedragsveranderingsinterventies definiëren, ontwikkelen en implementeren, met als doel ziekte voorkomen of behandelen. Evers: “We ontwikkelen zelf interventies, aangepast op de persoonlijke situatie, en helpen anderen daarbij. Daarnaast assisteren we beleidsmakers met het implementeren ervan, want opschalen en implementeren van succesvolle interventies blijkt lastig. Voorbeelden van interventies zijn Benefit4all en het Stevenshof project.”
Het aanpassen van je leefstijl is een dynamisch proces en gaat met vallen en opstaan. “Het is daarom belangrijk om mensen, zeker kwetsbaren, vanaf het begin mee te nemen en te leren dat het niet altijd meteen lukt en dat dat ook oké is. We zien dat bij diabetes peer coaching, coaching door ervaringsdeskundigen, goed werkt en mensen stapjes vooruit zetten”, illustreert Van Empelen. De grootste uitdaging zit hem nu in het implementeren en de lange termijn effectiviteit, zeker voor kwetsbare groepen. “Het is niet ‘one size fits all’, je kan niet alle mensen en/of patiënten over een kam scheren. Dat wordt nog onvoldoende erkent. Het resultaat is dat beleid en het zorgsysteem onvoldoende wordt aangepast op specifieke doelgroepen. De interventie, en de manier van aanbieden, moet dus zowel passen bij het individu maar ook binnen het systeem. Pas dan komen we verder”, benadrukt Evers.
Van korte naar langdurige projecten
Op dit moment lopen er binnen de programmalijn projecten van enkele jaren. Van Empelen: “We willen de komende tijd steeds meer toe naar langdurige projecten. Implementatie vergt een lange adem. Een project loopt na een aantal jaar net lekker en er is doorgaans niet voorzien in de duurzame implementatie nadat het project is gestopt. Als individuele onderzoeker kan je dit niet oplossen daarom is een platform als Lifestyle4Health zo belangrijk. We zullen moeten inzetten op gedragsveranderingsexpertise, de zorgprofessionals meekrijgen en zowel het gedrag van het individu als de omgeving veranderen.”
Gedrag mag explicieter op de voorgrond als het om leefstijlgeneeskunde gaat, volgens Van Empelen en Evers. “Wij stellen onze expertise ter beschikking en bundelen die met expertise van anderen. Vaak is het nu onoverzichtelijk wat er aan kennis en kunde is, dat kunnen we als veld beter doen. En daar gaan we ons voor inzetten”, besluit Evers.
Oersterk podcast met Andrea Evers
Podcast Luisteren (PodNL): Prof. dr. Andrea Evers: ‘Het placebo-effect beïnvloedt zowel het geestelijk als fysiek welzijn’
